Adıg’e dilinde değişime uğramış kelimeler ve şiveler arasındaki farklılıklar.
11 Eylül 2011
Adıg’e dili, yakın tarihe kadar yazılı olarak kayıt altına alınmamış, daha ziyade konuşma dili olarak nesilden nesle aktarılarak günümüze ulaşmış nadir dillerdendir. Yazılı olmadığı için farklı telaffuzlar ile değişime uğramış ve şiveler arasında farklı anlamları olan kelimeler ile karşılaşıyoruz.
Bu değişme en iyi örnek; Ko kelimesi, bu kelimeyi günümüzde iki anlam için kullanıyoruz. Oğul ve Domuz anlamında kullanılan bu kelime aslında değişime uğramamış ancak yüklenen anlam değişime uğramıştır. (Ko) kelimesinin asıl ifade ettiği anlamı Domuz hayvanıdır. Bu kelimenin Oğul amlamın da kullanılması, toplumumuzun mizacında olan şakacılık ile ilintili bir süreçtir. Dilimizde Oğul kelimesinin asıl karşılığı, erkeği ifade eden (H’u) dan türemiş (H’o) kelimesidir. Bu kelime, espriler, veya bazı oğulların vefasızlığını vurgulama amaçlı, hiciv amaçlı domuza çevrilerek dilimizde uzun yıllar öncesinden kullanılagelmiş ve yaygınlaşmış bir kelimedir.
Şiveler arasında, farklı anlamalar ifade eden kelimelerden bir iki örnek verecek olursak, bunların içinden en yaygın ve sorunlu olanlarını ele alalım. Misafir anlamında Abz’exler Haé kelimesini kullanırlar, Ç’emguy Haç’e kelimesini kullanır. Abz’ex şivesinde ise Haç’e kelimesinin anlamı İt kuyruğu veya it dölüdür, bundan dolayı misafir için Haç’e kelimesini kullanmamaya özen gösterip onun yerine Haé kelimesini kullanırlar. Diğer bir örnek Ç’emguy ve Şapsığler de Bıyık anlamında kullanılan Paç’e kelimesidir, bu kelimenin Abz’ex şivesinde karşılığı ise küçük erkek çocuğun cinsel organıdır, onun için Abz’ex şivesinde Bıyık için Paé kelimesi kullanılır. Bunların içinde en vahimi bazı farklı şiveye mensup Adıg’eler, kız anlamında (P’ısın) kelimesini kullanmalarıdır, bu kelimenin Adıg’e şivelerin hepsinde anlamı cinsel ilişki kurulacak, olup küfür niteliğindedir. O kız çocukları, anlamını bilmedikleri için bu kelime ile kendilerini tanıtırlar, bilmeden Adıg’e toplumu içinde bu şekilde kendini ifade eden kız çocukları anlayanların utanmasına neden olurlar, anlamı kendilerine anlatılınca, kendileri de zor durumda kalırlar. Bu kelime ile falancanın kızıyım diye tanıtan kızlarımızı uyarıyorum sakın bu hataya düşmeyin (P’ısın) yerine Pşaşe, Ph’u, Xıqebz, kelimeleri ile kendinizi ifade etmelisiniz! Bir birimizin şivelerine saygılı olmalıyız, hiç birimizin şivesi diğerinden daha makbul değildir ancak bir birine aşırı ters düşen kelimelerden feragat etmemiz mensubu olduğumuz şiveye bir şey kaybettirmez, edebi duyarlılıkları dikkate alarak bir birimize hitap etmeyi tercih etmemiz daha iyi olur düşüncesindeyim. Yéqo kısfeşül’oğ, Tha şöğawun.
Hatko Nuri
|
