Maykop İlçesindeki İsp Evi “Konuştu”
Adıge Cumhuriyeti’nin güney ilçesi Maykop ‘taki Kamennomostki beldesi yakınlarında çökmüş halde bulunan İsp evlerinde (dolmen), eskiden yaşamış insanlara ait kemik kalıntıları bulundu. St. Petersburg’dan gelmiş arkeoloji heyeti tarafından açıklandığına göre, bir İsp Evinde, içlerinde bebek kemikleri de olan 10 kişiye ait kemikler bulundu. İlk değerlendirmelere göre, kemikler 4 bin yıl öncesine ait. Yeni bulunan bu mezar evde tüm hane halkına ait kemikler çıkarılmış bulunuyor.
İsp Evi “Hacıko Grubu” (Hacıko ḱupće/ Хьаджыкъо купкIэ) denen kümeden ve “Hacıko-3” diye adlandırılıyor, ilk örnekleri 1904 yılında bulunmuştu, bunu ilk duyuran kişi de ünlü tarihçi Yevgeniy Filitsin idi.
Adıge Cumhuriyeti çalışmalara katkı anlamında arkeologlara bir buçuk milyon ruble tutarında bir yardımda bulundu. Arkeoloji heyeti 10 kişiden oluşuyor, heyet başkanı Rusya Bilimler Akademisi Maddi Kültür Enstitüsü Arkeoloji Bölümü baş bilim çalışanı arkeologViktor Trofimov’dur.
Mezardan kemiklerle birlikte kapkacaklar, boyanmış eşyalar, testi kırıntıları, bronzdan yapılma göğüs takıları ve hayvan kemikleri çıkarıldı. Bu bulgulara dayanılarak, İsp Evlerinin sadece birer taş anıt değil, eski insanlar tarafından mezar evleri olarak kullanıldıkları anlaşılıyor. Uzmanlar İsp Evlerinin tarih bilimi açısından çok değerli olduklarını belirtiyorlar. Bu evlerin gizlerini çözmek biliminsanları açısından çok önemli.
Kafkasya’da bulunan İsp Evleri doğayla uyumlu olacak bir biçimde inşa edilmiş durumdalar. Arkeologlar çıkardıkları bulguları önümüzdeki yıllarda inceleyecek, yaşlarını belirleyecek, durumlarını ve ilgili diğer yönlerini yazacak ve toparlamalarda bulunacaklar.
- Üzerinde çalıştığımız İsp Evlerini tahrip etmiyor, olduğu gibi bırakıyoruz, - dedi Viktor Trofimov. – Yerleri oynamış olsa bile, taşların asıl yerlerini ve pozisyonlarını belirlemiş bulunuyoruz. Ama hiç birine dokunmuyor, yerlerini değiştirmiyoruz. Çok kişi bu evlerin sadece birer anıt olmadıklarını söylüyor. Tarih öncesi insanlarının sevdiklerini bıraktıkları bu taş evleri sıradan evler olarak kabul edemeyiz.
Güney Rusya yörelerinde İsp Evleri daha fazla tahrip ediliyor ve soyuluyor. Bu yıkım kimseye bir yarar getirmiyor, pişmanlık duyma dışında. Önceleri Adıgey’de bulunan 300 kadar İsp Evinden ayakta kalanı fazla değil. İsp Evleri ulaşılması zor olmayan yerlerde. Bu nedenle de çok miktarda tahribata uğruyorlar, temel taşı olarak da ev ve bina inşaatlarında kullanılıyorlar. Böyle davranan insanların pişman olacakları zamanlar elbette gelecektir.
Viktor Trofimoviç Kuzey Kafkasya’da uzun süreler çalışmış olan biri, ama Adıgey’e ilk kez geliyor. Ona göre, Adıgey’deki İsp Evleri sadece Adıge ülkesinin değil, tüm yurttaşların [- tüm Rusya yurttaşlarının-] ortak varlığıdır.
Maykop İsp Evleri dünya arkeolojisinin üzerinde durduğu sorunların merkezinde yer alıyor. Büyük bir anlam taşıyorlar. Onları tahrip etmediğimiz takdirde bize faydaları dokunacaktır.
Adıge mak, 18 Ekim 2013
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
