adigehaber
  Yoksul dil yoktur
 
Bırsır Batırbiy: “Yoksul dil yoktur,  ama anadilini bilmeyen yoksul kişiler vardır”
 
 22 Nisan 2011



Batırbiy (sol başta) ve arkadaşları
ünlü biliminsanı, öğretmen, toplum ve devlet hizmetlisi, bilimsel çalışmalara öncülük eden biri, dilbilimleri uzmanı, dünya Adıg’e (çerkes) akademisi akademisyeni, rusya pedagoji ve sosyal bilimler akademisi akademisyeni, rusya federasyonu kamu eğitimi uzmanı, Adıg’e cumhuriyeti kıdemli bilim çalışanı, ac devlet başkanlığı dil kurumu başkan yardımcısı, k’eraş tembot adını taşıyan Adıg’e Cumhuriyeti sosyal bilimler enstitüsü müdürü mıhamod oğlu prof. dr. bırsır batırbiy, çalışmaları ve başarılarıyla sadece Adıg’ey'de değil, sınır dışı ülkelerde de tanınan ünlü biri.    
 Bırsır Batırbiy 6 nisan 1939’da Adıg’ey’in Hakurınehable köyünde doğdu. Tanıdıklarının anlattıklarına göre, Batırbiy’ın annesi ve babası örnek  birer Adıg’e insanıydı. Babası Mıhamod köy imamıydı, akıllı biriydi. Adıg’e tarihi, kültürü ve folkloru konusunda derinlemesine bilgiliydi. Batırbiy’ın babası ve annesi Goşefıj (Kohuj ailesinin kızı), birlikte altı çocuğu büyüttüler. Goşefıj özverili bir anneydi. Yorulmak nedir bilmez,  çocuklarını terbiyeli ve örnek birer insan, birer Adıg’e olarak yetişmeleri, doğru yolda ilerlemeleri, topluma hizmet edecek birileri olmaları çırpınıp dururdu.
Bırsır Batırbiy’ın da örnek bir ailesi var. Ailede  ortak bir akıl ve dayanışma varsa, kişi esenlik ve mutluluk içinde olur. Batırbiy’ın  eşi Safıyet Adıg’e Devlet Üniversitesi’nde öğretim üyesi, yabancı dilleri öğretiyor, pedagoji bilimleri uzmanı, halen Alman Filolojisi Kürsüsü’nde doçent olarak çalışıyor. İki oğlu ve bir kızı var. Büyük oğlu Aydamır iş adamı, Batırbiy’ın torunu, yani Aydamır’ın oğlu Maksim 25 yaşında. Maksim Teknoloji Üniversitesi’nde turizm ve otelcilik öğrenimi gördü. Küçük oğlu Tembot ise avukat, Moskova’da öğrenim gördü, öğrenimini Maykop’taki Hukuk Fakültesi’nde tamamladı. Şu sıralar “Rusya Doğa koruma”    (Росприроднадзор) örgütünün Krasnodar Kray ve Adıg’e Cumhuriyeti   Şubesi’nde çalışıyor, Doğal Çevreyi Koruma kurumu başkanı, biliminsanı. 25 adet bilimsel makalesi ve 5 monografi kitabı yayınlanmış durumda. Tembot bir süre önce evlendi, 31 yaşında ve örnek bir ailesi var.
Batırbiy’ın kızı Rusudane Adıg’e Devlet Üniversitesi Tarih Fakültesi’nden pekiyi derece ile mezun oldu, ardından Almanya Heidelberg Üniversitesi’nde siyasal bilimler uzmanı oldu. Şimdi Doğu bilimleri uzmanı olarak Almanya Karslruhe Üniversitesi’nde çalışıyor. Almanya’da yaşayan Tsey’lerden bir Adıg’e genci ile evli.
Batırbiy, Mamhığ köyü lisesini bitirince Tiflis Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi’nin Kafkas Dilleri Bölümü’ne kaydoldu ve oradan mezun oldu. Batırbiy’ın hocaları arasında Arnold Çikobava, Georgiy Rogava, Ketevan Lomatidze gibi profesörler bulunuyordu.
 Batırbiy 1963-1966 yılları boyunca Şevgen rayonu Pşıjhable köyü Lisesinde Müdür yardımcılığı ve öğretmenlik yaptı. Bilimsel yeterliği dikkate alınarak, genç öğretmen Adıg’e Devlet Öğretmen Enstitüsü’nün (ADÖE) Adıg’e Kürsüsü’ne kabul edildi. Orada üç yıl öğretmenlik yaptı, bir yandan da “Adıg’e dilinde karmaşık fiiller” (Сложные глаголы в адыгейском языке) adlı tezini verdi ve bilim adayı (-doktora öğrencisi-) oldu.
 Bırsır Batırbiy, sonradan ADÜ (Adıg’e Devlet Üniversitesi) adını alacak olan ADÖE’nde yıllarca çalıştı, öğretmen arkadaşları ve öğrencileri tarafından saygınlanan biri oldu. O, her zaman için ilginç ve bilimsel derinliği olan dersler hazırlıyor ve sunuyordu, bu bakımdan öğrencileri tarafından çok seviliyor ve beğeniliyordu, kendisine doçent adı da takılmıştı.
Bırsır bilimsel çalışmalarını ilerletmek için var gücüyle çalışıyor, bir yandan da doktora tezini hazırlıyordu. Tezi “Adıg’e dillerinde yapısal ve tarihsel yönlerden fiil kuruluşları” (Структура и история глагольных основ в адыг­ских языках)  üzerineydi, bu çalışmasını 2001 yılında geliştirdi ve tezinin doğruluğunu yeniden kanıtladı.
Batırbiy, İber-Kafkas Dilleri içinde yer alan Abhaz, Vıbıh ve diğer dillere göre, Adıg’e dillerinin (*) fiil kökleri ve fonetik kuruluşlarının yapısı ve tarihi konusunda bilimsel yaklaşımlarda bulundu. Bilimsel çalışmaları arasında Abhaz-Adıg’e dillerinde bulunan lateral (yan) (латериальный  [боковой]) ünsüzlerin tarihsel dönüşümü üzerine çalışması da büyük bir önem taşıyor.
Adıg’ece doğru yazım (imla) kuralları, sözlük ve okul kitaplarını hazırlama gibi çalışmalara da katıldı. Bırsır’ın bilim ve metodik üzerine yüz kadar makalesi yayınlanmış bulunuyor.
Ünlü Adıg’e yazarı K’eraş Tembot’un adını taşıyan Adıg’e Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü Baş bilim çalışanı, ünlü bilge kişi Şhalaho Abu, Batırbiy ile birlikte 1960’lı yıllarda eğitim amaçlı olarak Gürcistan’a gittiklerini ve orada yakın arkadaş olduklarını söylüyor.
 -Ana amacımız öğrenim idi, öğrenim dışı  işler için fazla bir vakit bulamıyorduk. Ancak fırsat buldukça, arada bir,  bir araya geliyorduk, -diyor Şhalaho Abu. -Batırbiy’ın ahlaklı ve efendi biri olduğunu anlaman için, onu yakından tanımana gerek yoktu. Sorulan her soruya, lafı dolandırmadan,  doğru ve net yanıtlar verirdi. Ardından Adıg’e Devlet Öğretmen Enstitüsü’nde (şimdi üniversite) birlikte çalıştık, onun çok bilgili bir kişi olduğunu belirtmeme   gerek yok. Bilge bir kişi olması nedeniyle de,  öğrencileri Batırbiy’ı çok seviyor, sayıyor ve ondan öğrendiklerine büyük bir değer veriyorlar.
O günden bu yana, her ikimiz  birlikteyiz ve  çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Bırsır Batırbiy, fakülte dekanı ve Adıg’e Cumhuriyeti Eğitim ve Bilim Bakanı olarak hizmetlerde de bulundu. Şu an  Adıg’e Sosyal Bilimler  Araştırma Enstitüsü Müdürü, halen birlikteyiz,  Bilim Kurulu’nda (**) sorumluluk yüklenmiş durumda, birçok sorunun çözümü için önemli çalışmalar yapmış olan biri.
Bu arada baba Bırsır Mıhamod’un da bilgili bir imam/din bilgini, iyi kalpli ve ulusu için duyarlı olan biri olduğunu, çocuklarını o doğrultuda yetiştirdiğini belirtmeliyim. Böyle bir kişinin yetiştirdiği bir çocuğun doğru yoldan sapmayacağı başından bellidir. Batırbiy gibi, onun kardeşi ünlü ressam ve mimar Bırsır Abdullah de saygın ve tanınmış biri.
-Batırbiy en değerli dilbilimcilerimizden biri. Çalışmaları bilimsel esaslara dayalı, -diyor Şhalaho Abu.
Batırbiy’ın ilk bilimsel yazıları 1967’de yayınlanmaya başlandı. O dönemden bu yana Adıg’e ulusu ve Kafkas dilbilimi üzerine sorunların çözümü konusunda önemli çalışmalarda bulundu. Bırsır, yöre, ülke ve uluslararası konferans ve kolokyumlara (akademik tartışmalara) çağrılıyor ve bilimsel konuşmalar yapıyor. Belirtmek gerekir, tüm çalışmaları arasında bir ana amaç vardır, bu da,  bilimsel temele dayalı olarak ve elinden geldiğince anadili (Adıg’ece) konulu çalışmaları öne çıkarmış olmasıdır.  “Yoksul dil diye bir şey olamaz, ancak anadilinden kopmuş, anadilini bilmeyen zavallı insanlar vardır”, -diyor Batırbiy.  
Bırsır Batırbiy 1998 yılında, ailesi ile birlikte, değişik  üniversitelerde teorik dilbilimi ve modern Rusça üzerine ders vermek üzere Almanya’ya gönderildi. Almanya’da bilimsel deneyimlerini geliştirdi ve Sovyet dil okulunun profesyonel yararı konusunda, bilim çevrelerine doyurucu bilgiler sundu ve bilimsel konuşmalar yaptı. Almanya dönüşü,  Adıg’e Devlet Öğretmen Enstitüsü Filoloji Fakültesi’ndeki görevine döndü, dilbilimi kursları vermeye başladı. Bu arada bilimsel araştırma çalışmalarını da sürdürdü. Daha sonra onlarca dosya tutarındaki folklor derlemelerini Adıg’e Sosyal Bilimsel Araştırma Enstitüsü’ne –arşivine- verdi ve araştırmacıların hizmetine sundu.
Dil öğrenimi konusundaki çalışmalarını sürdürürken,  Adıg’e ulus bilimi alanında, ilk çalışma örneği olarak,  Bırsır Batırbiy Yugoslavya ve Ürdün Adıg’eleri arasında karşılaşılan ve bir kırım niteliğini taşıyan isim değişiklikleri üzerine örnekler sundu. Aynı konuda 1981’de Dağıstan’ın Mahaçkala kentinde yapılan İber-Kafkas Dilleri IX. Bölgesel Oturumu’nda bir konuşma yaptı. Aynı yıl “Yugoslavya Adıg’eleri ve konuştukları dilin kendine özgü özellikleri” adlı makalesini yazdı. Makale Tiflis’te yayınlanan bir bilimsel dergide yer aldı.
Değişik yüksek okullara ödenek tahsis edilmesi ve program yazıları yazılması, değişik sözlüklerin hazırlanması işlerinde de çalıştı.  Adıg’ece’nin örnek yazım kuralları projesinin yaşama geçirilmesi işinde çalıştı,  bilimsel yayınların redaktörlüğünü yaptı.
-1992’de Bırsır Batırbiy, genç Adıg’e Cumhuriyeti’nin ilk hükümetinde eğitim ve bilim bakanı olarak yer aldı, -diyor biliminsanı Ğış Nuh. -Kısa bakanlık döneminde AC eğitim kurumları ile eğitim ve bilim kurumlarına ve   diğer kuruluşlara da teknik donanım sağlama, cumhuriyetin eğitim sistemini iyileştirme, başarılı öğretmenlerden oluşan kadrolar kurma işlerine öncülük etti, çok şeyi de başardı. Batırbiy, yüksek ve orta öğretimde, çocuk yuvalarında ve ana okullarında Adıg’e dili ile Adıg’e Edebiyatı dersleri için ayrılan ders saati sürelerini artırmayı sağladı.
Bu çalışmalarıyla yetinmeyen Bırsır Batırbiy, eğitim alanında yeterli ve bilgili kadrolar oluşturmak için, okullarımızı bitiren öğrenciler içinden en başarılı olanları yüksek öğrenim görmeleri için dış ülkelere gönderilmeleri işinde çalıştı,  beliren birçok sorunu da çözdü. Diaspora ile sürekli ilgilendi, oradaki Adıg’elerin eğitim ve öğretim durumlarını izledi. Olanaklar ölçüsünde,  diasporaya öğretmenler gönderdi, İsrail, Türkiye, Suriye, Ürdün ve diğer ülkelerde yaşayan Çerkesler için ders kitapları hazırlattı ve oralara ulaştırdı. Batırbiy, İsrail’deki Adıg’eler tarafından davet edildi, Reyhaniye ve Kfar-Kama köy okullarında okuyan Adıg’e öğrencilerin sorunları ile ilgili olarak  İsrail Kültür ve Eğitim Bakanı ile görüştü.
 Bakanlığının son yıllarında Batırbiy, Güney Rusya temsilcisi olarak Rusya Federasyonu  Bilim ve Eğitim Bakanlığı Konseyi üyeliğine seçildi. Konsey, Bırsır Batırbiy’ın önerisiyle orta öğretim süresini 12 yıla çıkardı. O yıllarda (-Yeltsin döneminde-) ilk ve orta öğretim okulları büyük   sıkıntılar içindeydiler. Ülke (RF) bütününde 400 üzeri okul kapanmıştı. Aynı  yıllarda Adıg’e Cumhuriyeti’nde tek bir okul bile kapanmamış, aksine 4 okul daha açılmıştı.
Bırsır Batırbiy’ın eğitim bakanı olduğu yıllarda İsrail, Suriye ve Birleşik Arap Emirlikleri eğitim bakanlıkları ile Adıg’e Cumhuriyeti arasında  çalışma ve işbirliği anlaşmaları imzaladı. Bu anlaşmalardan birinin sonucu olarak, İsrail’de halen faaliyette bulunan Kafkas Enstitüsü açıldı, tutarlı bir bilim ve eğitim politikası uygulanması sayesinde cumhuriyetimiz okullarından mezun yüzlerce gencimiz, okumak üzere değişik kentlerdeki okullara gönderildi, giderler Adıg’e Cumhuriyeti devlet bütçesinden karşılandı. Bir karşılaştırma yapalım:Gorbaçov’un Perestroyka dönemi öncesinde Moskova’daki Halkların Dostluğu Üniversitesi’nde   tek bir Adıg’eyli öğrenci bile okuyamamıştı, Batırbiy’ın bakanlığı döneminde Adıg’ey okullarından gitme 15 öğrenci sözkonusu üniversiteden mezuniyet diploması alarak Adıg’ey’e geri döndü. Ön anlaşmalar sayesinde, Adıg’e Cumhuriyeti okullarından mezun olan gençler,  Gubkin’in adını taşıyan Moskova’daki  Petrol ve Doğal gaz Entitüsü’ne, yine Bauman adıyla Moskova’da bulunan Teknoloji Üniversitesi’ne, ayrıca Moskova, Leningrad ve Rostov’daki üniversitelere kabul edildiler.
 Batırbiy’ın bakanlığı döneminde Maykop Devlet Teknoloji Enstitüsü (şimdi üniversite) açıldı. Batırbiy, Adıg’e başkentinde böyle bir enstitünün açılmasının  zorunlu olduğunu Rusya Hükümeti yetkililerine kavratmayı başarmıştı. Bırsır’ın gerekçesi itelenir gibi değildi:Güney regionunda huzursuzluk olduğu dönemlerde gençleri sokaktan çekmek için, onları okullara almak gerekiyordu. Bu sözleri doğrulayan bek bir olgu daha vardı:1992 yılında Adıg’ey doğumlu 400 biliminsanı Rusya’nın değişik yörelerinde çalışmaktaydı. Adıg’ey,  bu biliminsanlarının bir bölümünün olsun Maykop’a dönmesi özlemi içindeydi. Bu arada Adıg’e Devlet Öğretmen Enstitüsü de üniversite yapılmıştı.
Kuban Devlet Tıp Akademisi’nin bir şubesi de (филиал) Adıg’ey’de açıldı. Cumhuriyetimizin 900 hekime gereksinimi vardı, o güne dek, -cumhuriyet sınırları dışında bulunan- Krasnodar kentindeki  Tıp Akademisi’ne Adıg’ey’den  yılda sadece iki üç öğrenci alınmaktaydı. Bakanlık zeki ve yetenekli öğrencilere özenli yaklaşıyordu. Adıg’e Cumhuriyeti öğrencilerinin Rusya düzeyindeki yarışmalara katılmaları sağlandı, bu yarışmalar sonucu Rusya’nın en ünlü üniversitelerinde okuma hakkı elde eden Adıg’eyli öğrenci sayısı hızla çoğaldı. O dönemden beri Rusya Matematik Okulu da Maykop’ta bir bağlı okul açtı. 1993’te Maykop’ta “Aktiv” adlı bir dil öğretimi merkezi de açıldı, bu da önemli ve anlamlı başarılardan biridir.
Bırsır Batırbiy, 2002’de Adıg’e Devlet Üniversitesi kadrosuna alındı, Adıg’e Filoloji ve Kültür Fakültesi’nin başına getirildi, 13 yıl üzeri bir süre üniversitede çalıştı. Bu süre içinde yeni öğretim yöntemleri benimsendi, kurs programları  yenilendi ve güncellendi. Bırsır Batırbiy şu sıralar dilbilimi konulu konuşmalar/konferanslar veriyor, yüksek okullar için sürdürülmekte olan “Adıg’ece Dilbilgisi” çalışmalarına katılıyor.
 
Bırsır, yine şu sıralar, dili bilimsel olarak öğrenmenin ilginç ve zihin açıcı bir uğraş olduğunu  gençlere kavratmaya çalışıyor. Çünkü kişinin kendi anadili ve ulusu için çalışması, en  yüce değerdir.  
 2008 yılı sonunda AC yöneticileri Bırsır Batırbiy’ı Adıg’e Sosyal Bilimler Araştırma Enstitüsü (АРИГИ) müdürlüğüne atadılar. Yeni görevinde bilimsel toplulukların uyumlu bir biçimde çalışmaları ve başarıya ulaşmaları için uğraşıyor. Devlet Başkanı Thakuşın Aslan’ın tahsis ettiği parayla Enstitü’nün eskimiş binası, günün koşullarına yanıt verecek, her bir biliminsanının rahatça çalışmasına olanak sağlayacak bir biçimde düzenlenerek yenilendi. Enstitü,  bundan böyle, kendine yaraşır bir biçimde çalışmalarını sürdürecektir, bunu umuyor, bunu  diliyoruz.
Şek’o Mir
Biliminsanı
Adıg’e maq, 18 Nisan 2011
Çeviri:Hapi Cevdet Yıldız
 
(*)-Adıg’e dilleri deyimi bir bilimsel deyimdir. Bu deyimle, dilbilimi çalışmaları kapsamında Adıg’e ve Kabardey yazı dilleri ve onların lehçeleri kastediliyor. Bu deyim siyasal değildir ve tek bir Adıg’ece (Çerkesçe) bulunduğu gerçeğini değiştirmiyor-hcy
(**)-Bilimsel Kurul, Adıg’e dili ile Adıg’e ulusu için önemli olan konularda çalışan bir kuruldur. Başkanı Thakuşın Aslan, yardımcısı da Bırsır Batırbiy’dır. -hcy
Not:Tire içindeki yazılar çevirmene aittir-hcy
 
  Bugün 7 ziyaretçi (16 klik) kişi burdaydı!  
 
Bu web sitesi ücretsiz olarak Bedava-Sitem.com ile oluşturulmuştur. Siz de kendi web sitenizi kurmak ister misiniz?
Ücretsiz kaydol