XVIII. yüzyılda Adıge (Çerkes) Karadeniz'i sahilinde doğmuş olan kız çocuğu Ayşet'in talihsiz yaşam yolculuğuna ve başından geçen olaylara ilişkin olarak İshak Maşbaş (Meşbaşe İshak), yazdığı tarihi romanına "Ayşet" adını verdi. Çocukken kaçırılıp İstanbul'a götürülen, orada, esir pazarında Fransız elçisi Kont Charles de Ferriole tarafından satın alınıp Paris’e götürülen Ayşet, orada varlıklı bir aile ve üst kesim içinde büyüdü ve eğitim gördü. Daha sonra, Ayşet, Fransa'nın tanınmış bir yazarı oldu.

İshak Maşbaş, öbür tarihi Adıge romanları gibi konuyu etraflıca ve derinlemesine inceliyor ve ilginç bir biçimde bize sunuyor. Yazar, sanatsal yaratıcılığını, gerçekçi bir açıdan, Fransa kralları XIV. Louis ve XV. Louis dönemi Fransız toplumunu karşımızda sergiliyor, öte yandan da Voltaire'in "Adıge Meleği" diye adlandırdığı Ayşet'in kişiliğinde kadının saygınlığını, insan ve sevgi kavramlarını, bunları hiçe sayan kişilerin karşısına çıkarıyor.

 

                                      ÖNSÖZ

 

Dalgalar şışış sesleri çıkararak hafiften hafiften kıyıya vuruyor, kıyıdaki çakılları bir ileriye, bir geriye itiyordu. Sekiz yaşlarındaki küçük kız çocuğu bu sesleri dinlerken bir yandan da annesine seslenmişti:

- Anne, biz Adıgeyiz, bu ihtiyar balıkçı bize niye "Çerkes" diyor? Niye öyle söylüyor?

- Bu yaşlı Memet, Türk, onun için öyle söylüyor.

- Türk’se önemli mi, - küçük kızın güzel, siyah ve berrak gözleri parıldadı, - onu adından ayrı bir adla çağırırsam hoşuna gider mi?

- Onu bilemem, Ayşet. Kafanı öyle şeylerle ağrıtma.

- Bilmediğimi öğrenmeyi istemek baş mı ağrıtır? "Çerkes" ne demek, anlamı nedir, iyi mi, kötü mü?

- Baban zivshana (-beyimize-) sor. Söylendiğine göre Çerkes, Türkçe "kafa kesen" anlamına geliyormuş.

- Öyleyse iyi bir şey değil o...- Ayşet bir iç çekti, ardından sesini yükseltti: - Türk Memet bizi böyle çağıracak olursa kabul etmeyin, ben de kabul etmem!

- Olur kızım, olur, - anne tatlı bir gülücük yolladı kızına, ama kaygılanmıştı da, bu nedenle " kafa kesme" sözünü düzeltmek istedi: - Çerkes sözcüğünün anlamı kişiye göre değişir. Adıgeler savaşçı, cesur ve canını esirgemeyen kişiler. Türkler de bu söze bu anlamı verirler. Sadece Türkler değil, Araplar, Ruslar, İngiliz ve Fransızlar da, ne bileyim daha başkaları da bize öyle derler.

- Öyleyse olur, - küçük Ayşet annesini onayladı, ama bilmek istediği bir konuda da kendisini tutamadı. - Saydığın o kişilerin dillerinde de "kafa kesen" anlamı mı çıkıyor?

- Dillerini bilmezsen bunu nasıl öğrenebilirsin ki...Türkler de anlamını bilmeden o sözcüğü kullanıyor olabilirler. Tamam Ayşet, dönelim, arabamız bizi bekliyor, ninen de meraklanmış olmalı.

Deniz kıyısından topladığı renkli küçük taşları birbirine çarparken, bir yandan da Ayşet kendi kendine söyleniyordu:

- Adıgelerin cesur olduklarını bilmeselerdi Türkler bize öyle demezlerdi, değil mi anne?

- Öyle olmalı.

- Türkler uzaktalar mı?

- Ülkelerinin gemiyle iki günlük mesafede olduğu söyleniyor.

- Türk kızları güzel mi?

Dünyalara sığmayan kızına bir espri yaptı anne:

- Gençleri de güzel, yakışıklı. Ama senden daha güzeli, daha tatlısı benim için bu dünyada yok. Yeter kızım, yeter artık, gidelim. Yarına da soracak bir şeyin kalsın.

- Öyleyse gidelim, - dedi Ayşet, gülümsemekte olan annesinin elini gıdıklayarak tuttu. Annesinin Fransızlar üzerinde daha fazla durmasının nedenini çözemedi, nedenini sordu: - Fransız dedikleri kişiler de Türkiye’de mi yaşıyorlar?!

- Bilemiyorum...A benim meraklı küçük kızım, ne diye Türkler derken şimdi de Fransızlara taktın?!

- Bilmediğim için...- diyerek Ayşet ayaklarıyla çıkardığı tozları çiçeklere saça saça yürümeye başladı.

İncecik beli ve güzel vücudu ile Cenet, kaygılarını duyurmak için Tanrıya yakardı: "Ey Ulu Allahım, bizden sevgini esirgeme, bizi koru, dünyalara sığmayan bu küçük kızımızın geleceğini mutlu kıl, o günleri bize göster, mutluluk içinde, sevgi saçarak yaşamayı ona nasip kıl...