Prof. Dr. John COLARUSSO: Kuzeybatı Kafkasya’da, “Birçok lehçenin yanı sıra Ubykh'ın (- Vıbıh dilinin de -) bulunduğu bir Adige (Çerkes) dili var. Yani iki dilden oluşan bir etnik grup, biri (Ubykh) öldü.

John Colarusso: “Dilbilim dilinin lehçeleri hem teorisyen hem de tarihçi için önemlidir”

John Colarusso, dünyaca ünlü bir dilbilimci ve mitolog, Kanada'daki McMaster Üniversitesi'nde profesördür. Bill Clinton yönetiminin Kafkasya konularında danışman olarak, hem Abhaz hem de Gürcistan taraflarından Gürcü-Abhaz çatışmasından etkilenen kadınlar için sadaka plastik cerrahisi için bir program düzenledi ve uyguladı. Bilim insanı, bilimsel keşfinin yanı sıra “proto-dil” in ne olduğunu da anlatıyor.

- Proto dili diğer dillerden kaynaklanan dildir. Dilbilimde, “ana dil” ve “çocuk dili” terimlerinin kullanımı genellikle kullanılır. Latin dili, Romantik diller için ana dildir: İtalyanca, Romence, Fransızca, İspanyolca, Portekizce ve bazı lehçeler. Latince bugün ayin ve ibadet dilinde var. Genellikle ana dil "çocuklarında" çözülür. Bu gerçek bir dildir, "alt" dillere çok benzer.

- İki çalışmamda Hint-Avrupa dil ailesinin ve Kuzey-Batı Kafkasya'nın dil ailesinin, yani. Adıgiller - Adıgeler - (Çerkesler), Abazo-Abhaz ve Ubykh dillerinin ait olduğu ailenin bir ana dili vardı. Coğrafi özelliklere göre buna "Pontik" adını verdim ve Karadeniz'in doğu kıyısında yaşayan insanların bu dili konuşabileceğine inanıyorum. Bu bölgenin antik Yunanca adı Pontus Euxinus gibi geliyor.

Arkeolojik kanıtlar, höyüklerin kazıları ve bazı yeni genetik çalışmalar, eski zamanlarda bunun 5000-9000 yıl önce, proto-batı Kafkasya'da yaşayan insanların Karadeniz'in doğu ve kuzey kıyılarında yaşadığını ve Hint-Avrupa proto-dili konuştu. Dilbilimciler bu eski dilbilimsel bağlantılara filogenetik (yani evrimsel dalla ilgili) derler ve onları herhangi bir dilsel aile ile ilişkilendirmezler.

Ancak, Adygs'in - Adıgeler - (Çerkesler) modern dilinin ve proto-dilinin (proto-Kuzey-Batı Kafkas dili) Hint-Avrupa dilleri olmadığını anlamak çok önemlidir. Tıpkı Hint-Avrupa veya Proto-Hint-Avrupa dillerinden herhangi biri gibi Kuzey Batı Kafkasya değildir. Bağları, proto-Hint-Avrupa veya proto-Batı Kafkasya'nın yaşayan diller olduğu zamandan çok daha derine iner. Her biri 5000 yıl olur. İngilizce ve İtalyanca arasında benzer bir benzetme yapılabilir. İngilizce bir Romanca dili değildir, tıpkı İtalyanca'nın Almanca olmadığı gibi, ancak her iki dil de birbiriyle ilişkilidir, her iki dilin ortaya çıkışı Proto-Hint-Avrupa dilinden izlenebilir.

- 1971'de Çerkes dilini incelemeye başladım. Fakat 1967'de dilbilimle ilgilenmeye başladı. Eski Yunan ve eski Ermeni dillerini öğrendim. 1968'de Harvard'a girdiğimde Farsça ve Eski Gürcüce okudum. Osetyan Digor Alexander Zuraev ile çalıştı, New Jersey'de yaşadı ve gençliğinde Leon Troçki'nin bir arkadaşıydı. Sergei Eisenstein'ın “Potemkin” adlı filminde Kornilov'un Vahşi Lejyonunda Dağıstanlıların danslarını gördüm, bu danslar dikkatimi çekti ve Kafkasya kültürüyle ilgilenmeye başladım. 1971'de Harvard Üniversitesi profesörü Calvert Watkins bana Cambridge (İngiltere) profesörü William Sydney Allen (1918-2004) tarafından kaydedilen bir Abaza dil kaseti verdi, fonetik bir çalışma yapmamı istedi. Oslo'dan Profesör Hans Vogt ile temasa geçtim, bana cömertçe Ubykh dilinin kayıtlarını verdi. Ubykh dilini incelemeye başladım ve çalışma sırasında sesler nedeniyle sadece hafif bir zorluk yaşadım. New Jersey'de yaşayan Çerkeslerin Bjedug lehçesinin iki ana dili konuşmacısı ile çalıştım - bunlar Rashid Dehabsu ve Hisa Tarkuaho. Bjedug lehçesi şaşırtıcı, ama benim “iyi kulağım” ile benim için bile zor oldu - dilbilimciler fonetik yeteneğine sahip biri hakkında böyle konuşuyorlar.

Böylece, Çerkes dilinin Bjedug lehçesi benim için en zor olanıydı, ardından Ubykh, ardından Abaza, karmaşıklık açısından geldi. Abhaz'm pek iyi değil. Genel olarak, tüm lehçelerin en kolayı Kabardey'dir, stilistik olarak en ayrıntılı olanıdır.

Ancak tüm bu lehçeler şaşırtıcıdır, hem dil bilimsel teorisyen hem de tarihçi için önemlidir.

- Yazma eksikliği - dilin doğal hali. Bir yazı sisteminin oluşturulması büyük kentleşme ve gelişme süreçlerine paralel olarak gerçekleşir. Yazmanın birkaç yolu vardır: logografik, hece ve alfabetik. Logografik yazı - Çinliler veya eski Mısırlılar gibi. İçinde, tamamen doğal bir şekilde, her sembol bir zihinsel birimi veya kavramı gösterir. Heceli yazı da doğaldır, çünkü ünsüz veya sesli bir sesi ifade eden her sembol, algı ile ilgili algısal (algısal) bir konuşma birimine karşılık gelir - bir hece. Alfabetik yazma yöntemi biraz gizemlidir, çünkü sinir sistemimizin cevapları gelen bireysel ünsüzleri ve ünlüleri tanıyacak kadar hızlı değildir. Bu sürece bir tür “paralel işleme” dahil edilmelidir.

- Belki de Çerkeslerin, Ubykh'ların ve Abhazların ataları eski yazı sistemine sahiptiler, ama kaybettiler, çünkü bu halklar çok fazla savaşa karıştı. Belki de Eski Yunanca veya Eski Farsça gibi diğer antik dillere dayanan bir yazı sistemine sahiptiler. En son olarak, klasik dil uzmanı Adrienne Meyer ve sanat tarihçisi David Saunders ile işbirliği yaptım.

Eskiden “saçmalık” olarak kabul edilen anlaşılmaz yazıtları bazı antik Yunan vazolarında çözdük. Sonuç olarak, çoğu durumda bunlar Çerkes, Ubykh, Abhaz, Gürcü, Oset dillerinin veya bu dillerle ilgili dillerin en eski biçimlerinin isimleri veya ifadeleriydi.

Dolayısıyla, bunların bu dillerin çok eski kanıtlanmış biçimleri olduğunu düşünüyorum (2500 yıldan daha eski). Yunan yazılarının kullanımına dayanan eski yazı biçimlerini yansıtmaları mümkündür.

- Modern İngilizce ile orijinalin özellikleri arasında bir denge kurmaya çalıştım. Her zaman başarılı olamadığımı düşünüyorum.

- Destansı, efsaneler “katmanlarda” bulunur, bazıları çok eskidir, 2. veya 3. binyıl olarak tahmin edilirken, diğerleri sadece birkaç yüz yaşındadır.

- Sanırım Nart'ın destanları, Kuzey Kafkasya'da ortaya çıkan ve bozkırlara yayılan uygarlık bilgisini yansıtıyor.

- Tabii ki Narts -Nartlar - , hem “Hint-Avrupa birliği” döneminden hem de Hint-Avrupa halkı ve Kuzey-Batı Kafkasya'nın tek bir bütün olduğu zaman, Pontik dilinden kaynaklanan bazı çok eski özelliklere devam ediyor. Ama bunu kanıtlamak zor.

- Destanda Slav, Hint-İran ve Alman mitleriyle, hatta Kelt mitleriyle bazı paralelliklerle paralellikler çizebilirsiniz. Yunanlılar esas olarak Prometheus ve Cyclops - tek gözlü devler - hakkındaki efsaneleri ödünç aldılar. En yaygın olarak bilinen motifler, prensesin zaferi (Psetin), kocasından (Warzames ve Setenai), doğurgan kraliçenin (Setenai) güdüsü, ateş yakan, cinleri öldüren, kötü bir kahramanın hikayesi (Badinoko, Pataraz), kurnazlık görüntüsü (Sausyryko).

- Çünkü, siz doğmadan önce, atalarınız savaşçıydı ve genç yaşta savaşta ölme şansları çok yüksekti.

- Evet, mümkün. Kültür uyum sağlayabilir, işlevseldir. “Sürekli savaş” ve “her yerde bulunan ölüm” dönemi zaten geçmişte kaldı. Çerkes ve Abhaz halkları akıllı ve çalışkan. Bu etnik grupların modern dünyanın değerli üyeleri olmasının tek bir nedeni yoktur.

- Dil, tartışmasız etnik kimliğin en önemli boyutudur. Adyghe etnik grubunun mirasının bir parçası olarak eğitim ve manevi gelişim başarılı bir şekilde geliştirilecekse, bu dilin hayatta kalmasını sağlamaya yardımcı olacaktır.

- En kolay yol iki edebi dil bırakmaktır: Kabardey ve Adıge dilinin lehçelerinden biri, örneğin Shapsug veya Bjedug. Ancak, eğer kişi hala bir ortak dile sahip olmak istiyorsa, İtalyan dilinde olduğu gibi (bugün İtalya'da kendi lehçesinde Napoliten edebiyatı olma hakkı için savaşan ciddi bir büyüyen hareket olmasına rağmen), belki de edebi dil en zor kabul edilmelidir.

Shapsug veya Bjedug lehçesi böyle ortak bir dil haline gelebilir. Belki de benim düşüncem sezgiseldir, ancak bu şekilde çalışabilir: zor bir lehçe çoğu kelime ve formdaki belirli farklılıklar ile ilginçtir.

Ana konuşmacının neden bir şeyin belirli bir şekilde söylendiğini veya yazıldığını var saymasına gerek yoktur, çünkü bunun neden olduğunu biliyor. Bjedug'la kontrast oluşturduğum Kabardey gibi daha basit bir lehçede, konuşmacı onları garip yazım formları olarak kabul ederek tüm kontrastları görmezden gelirdi ve sadece kendi lehçesini kullanırdı. Rusça'dan İngilizceye birçok Avrupa dilinde benzer bir şey olur. Yani, İngilizce'de, çoğu insan yazma kelimesindeki “w-” yi ya da ne vb. Kelimesinde “wh-” yi görmezden gelir, bu kelimeleri [rayt] ve [wat] gibi derler. Aynı şey evrensel Adıge dilinde de olur.

- “Daha çok Portekizce ve İspanyolca ya da belki de Hollandaca ve Almanca'ya benziyorlar, belki de aralarındaki fark bile o kadar fark edilmiyor.” Aksine bir örnek vereceğim: Adıge dili (Çerkez), Ubykh ve Abaza-Abhaz dilleri Hint-Avrupa dillerinin dallarına benziyor: bir şekilde Almanca, Latince ve Sanskritçe.

- Çerkes dilinin (Çerkesler) dilinin lehçeleri, çok çeşitli gramer özellikleri ile karakterizedir. Shapsug lehçesi ile Kabardey lehçesi arasındaki fark oldukça belirgindir. Ancak Besirenian (Besleney) lehçesi bu iki lehçe arasında yer alır. Aralarında net bir sınır olmamasına rağmen.

Tüm Çerkes kabileleri: Shapsugs, Bjedugs, Chigui (- Kemguy -), Abadzekhs, Khatukai, Beslenei, Kabardeyler, hatta Ubykhlar - kendilerine “Adyge” diyorlar. Bu kabileler birbirlerini anlayabilir, ancak bazen bunun için biraz pratik yapmak zorunda kalırlar.

Yani tüm bu kabileler kendilerini bir kişi olarak görüyor, ancak yerel düzeyde de aralarında bazı farklılıklar hissediyorlar. Bu durumu şu şekilde tarif ederim: birçok lehçenin yanı sıra Ubykh'ın bulunduğu bir Adige (Çerkes) dili var. yani iki dilden oluşan bir etnik grup, biri (Ubykh) öldü.

- Evet. Eğer Çerkeslerin yaşadığı ülkeler kendilerini demokratik ve çoğulcu olarak görürlerse, bu tür merkezler açık olmalıdır. Adygs örneğinde, yaşadıkları ülkelerin ayrılıkçı hareketlerden korkmamaları gerektiğini belirtiyorum. Çerkesler doğaları gereği yaşadıkları ülkenin sadık ve sadık vatandaşlarıdır.

- Kanada'da sadece iki bilim adamı Adıge dillerinde çalışıyor. Mütevazi hizmetçiniz ve Kevin Twight, Montreal Üniversitesi'nde çalışıyor. Dilinizde bulunan birçok dilbilgisi bulmacasını çözüyoruz.

- Profesör Tuite antik Svan, Çeçen ritüelleri, Khevsureti halkının ritüelleri ve pagan tanrılarını araştırıyor. Çerkes ve Abhaz fiillerinin karmaşıklıkları ve bunların konuşmada nasıl algılandığı ve işlev gördüğü üzerinde çalışıyorum. Ayrıca bu dillerin sentaksını ve tarihini de inceliyorum. Pontik dilini araştırıyorum.

- Kanada'nın iki resmi dili vardır: İngilizce ve Fransızca. Ancak bu politika derinden kusurludur, çünkü tüm insanların iki dil konuşmasını gerektirir. Diller bu şekilde çalışamaz çünkü dil yerel bir fenomendir. Devlette çalışmak isteyen herkes için aynı anda iki dil konuşma zorunluluğu vardır. Hükümette kariyer yapmak isteyen Batı Kanada topraklarından İngilizce konuşan insanları korkutmak için var.

Yerli halkın dillerine gelince, bu dilleri oy kullanmak için kullanabiliriz. Kanada'nın birçok bölgesinde, Aborijinlerin üniversitede kendi dillerinde iki yıl veya daha uzun süre eğitim alabileceği merkezler vardır. Tüm çabalar öğrenmenin ilk aşamalarında sözlükler ve temel gramerler etrafında toplanmıştır. Ancak bazı kabilelerin kendi dillerini tanıtmakla ilgilendikleri ve aynı derecede ilginç diğer dillere dikkat etmedikleri ortaya çıkıyor.

- Kanada'daki İngilizce, Amerikan İngilizcesinden önemli ölçüde farklı değildir. Kıyı bölgelerinden bazı insanlar, bu bölgelerde yaşamayanların anlayamayacaklarına çok ağır bir vurgu yapmaktadır. Kıyı bölgesindeki "erkek çocuk" kelimesi [körfez] - "körfez" olarak telaffuz edilir ve "satın al" (satın al) kelimesi [çocuk] olarak telaffuz edilir.

- Tıpkı Rusya gibi Kanada da kutuplara yakın bir ülke ve Rusya'ya belli bir yakınlık hissediyor. Ancak Kanada'da coğrafya bilgisi düşük seviyededir, aynı şey ABD'de de olur. Kuzey Kafkasya hakkında çok az insan biliyor. Alberta, Saskatchewan ve Manitoba eyaletlerinde, Kafkasya'dan Kanada'ya taşındıklarından emin olan Eski İnananlar var.

"Evet, elbette." Mitoloji insan ruhunun "şarap mahzeni" dir. Doğal olarak ulusun ruhunu ve geçmişini yansıtmak için mitolojik kahramanlara ve temalara başvurabilirsiniz.

- Bir arkadaşım var, o Oxford'dan ünlü bir fizikçi, emekli oldu. Bana bir kitap gönderdi ve hediyesine yanıt olarak ona Nart efsanelerimin bir kopyasını gönderdim. Bu kitaptan çok etkilendi. İşte şöyle yorumladı: “Bu efsaneler anlatılarıyla yakalanıyor, hepsi benim için çok yeni ve ilginç.” Bu nedenle, kızakların Rusya ve Kafkasya dışındaki insanlara hitap edebileceğini düşünüyorum. Ve sonra, Osetyalılar, İnguş, Çeçenler ve Svans'ın da Narts hakkında efsanelere sahip olduklarını unutmayın. Her ulusun kendine özgü bir versiyonu vardır. Tüm Kuzey Kafkasya'nın mirasının bir parçasıdır.

BY YOL

Adıge Devlet Üniversitesi'nde düzenlenen "Geleceğin Dilbilimi: Yeni Eğilimler ve Beklentiler" başlıklı uluslararası bilimsel konferans çerçevesinde, önde gelen Rus ve yabancı dilbilimciler, dil süreçlerini ve bilişini incelemek için sosyal kavram ve yöntemlerin çağdaş sorunlarını ve kazanımlarını tartıştılar.

Bilimsel tartışma, küreselleşme, internet ve dijital ekonomi çağında farklı diller arasındaki tarihsel, etnik gelişimleri ve kültürleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi ile ilgili çok çeşitli konuları kapsamaktadır. Konferansın önemli bir alanına, dilin insan faaliyetinin oluşturulduğu kültür ve sosyalliğin birliği ile bağlantısı yoluyla dünyanın ulusal dilbilimsel resminin teorik çalışmaları hakkında bilimsel raporlar sunuldu. Günümüzde dilbilimin bilimsel çalışmaları için, toplumdaki zihinsel süreçler, halk kültürünün yapısal bütünlüğünde psiko ve nörolojik bilimle ilgili her şey özel önem taşır.

Böylece, genel oturum sırasında Adyghe, Rusça, İngilizce, devletin modern gelişimi ve Kafkas dilleri ve Kafkasya çalışmalarının yakın geleceği için teorik raporlar yapıldı. Ardından, aralarında dünyaca ünlü bilim adamları ve genç dilbilimciler olan bilim adamlarının çalışmaları altı kesitsel alanda devam etti.

Sesli konferans modunda, Adıge bilim adamları, Kuzey Kafkasya cumhuriyetleri ile Kafkasya ve Kafkas dillerindeki en büyük uzman arasında, sohbet dilini aramakla uğraşan Narts destanının İngilizce'ye çevrilmesi de dahil olmak üzere birçok kitap yazarı John Colarusso arasında bir konuşma yapıldı. Bir telefon görüşmesinde, John Colarusso bilimsel araştırmasından bahsetti ve Adıge'den bilim adamlarının sorularını yanıtladı.

Kaynak - Sovetskaya Adıgeya gazetesi (google çevirisi)