‘Adıgece Açıklamalı Sözlük’ Yayınlandı
2 Aralık 2011
“Adıgece Açıklamalı Sözlük” (Адыгабзэм изэхэф гущы1алъ;Толковый словарь адыгейского языка) adlı yeni bir sözlük Maykop’ta yayınlandı. Sözlük, yıllarca süren bir çalışmanın ürünü olarak Adıge Cumhuriyeti Sosyal Bilimler Enstitüsü Dilbilimi Bölümü tarafından hazırlandı. Şu an sözlüğün birinci cildi yayınlanmış durumda.
Sözlüğün yayın yönetmeni Enstitü müdürü ve dilbilimleri uzmanı Prof.Bırsır Batırbıy’dır, üç ciltlik çalışmanın ikinci ve üçüncü ciltleri de şu an yayına hazır durumda ve önümüzdeki yıl yayınlanacaklar. İlk cildin yayın gideri 700 bin ruble (23,3 bin dolar) tuttu, izleyen ciltlerse daha ucuza yayınlanabilecek.
Enstitü’nün Dilbilimi Bölümü’nün çalışanları olarak, sözlüğün hazırlanmasında yıllarca emek vermiş olan bazı biliminsanlarımız, maalesef aramızdan ayrılmış ve sözlüğün yayınlanışını görememiş bulunuyorlar. Sözlüğün kurgulanış biçimi, nasıl düzenlenmesi ve ele alınması gerektiği konularını yazan kişi, dilbilimleri uzmanı Prof. Zek’oğu Vıçujıko artık aramızda değil. Dilbilimi Bölümü Başkanı Meretıko Kasim de emeğinin sonucunu görme mutluluğuna eremedi.
Yaşamın içinde gerçekleşmekte olan gelişme ve değişimlere bağlı olarak, sözlüklerin düzenlenme biçimleri de değişiyor ve bunlar da gelişme gösteriyorlar. O nedenle Enstitü Bilim Kurulu kararıyla, sözlüğün içeriğinde (инструкцие) bazı değişiklikler yapıldı ve çalışmalar bu değişikliklere göre sürdürüldü.
Sözlüğün ilk cildi 2 bin adet olarak yayınlandı, ama henüz piyasaya verilmedi. Diğer ciltlerin yayını beklenecek ve üç cilt bir arada satışa sunulacak.
Sözlüğün ilk cildinde 20 bin kadar sözcük yer alıyor. Birinci cilt, - Kiril alfabesine göre -, “A” harfinden başlıyor ve “З” harfi sonuna değin sürüyor. Yayın, Adıge dilbiliminin ikinci açıklamalı sözlüğü oluyor. İlk sözlük 1960 yılında yayınlanmıştı ve toplam 17 bin sözcüğü içermişti . Şimdi, üç ciltte toplam 50 bin kadar sözcük yer alacak.
Sözlüğün hazırlanışı sırasında, daha önce yayınlanmış olan bütün çalışmalardan yararlanıldı.Ayrıca Enstitü’müzdeki veri dosyalarından, güzel sanatlar, folklor, gazetecilik ve edebiyat alanındaki uzmanların derlemelerinden de yararlanıldı.
“Sözlüğün yüklendiği görev ve amacı, - deniyor sözlüğün önsözünde, - şimdiki Adıge edebiyat dilinde en çok kullanılan sözcüklerin sayısını açıklamalı olarak vermek ve bunların Adıge edebiyat dilinde nasıl kullanılabileceklerinin, daha doğrusu nasıl kullanılmaları gerektiğinin örneklerini sunmak olmuştur”.
Sözlüğün hazırlanmasında Ğış Nuh, Zek’oğu Vıçujıko, Meretıko Kasim,Tev Nuryet, Tutarış Maryet ve Tharkoho Yunıs gibi biliminsanlarımız görev aldılar. Sözlüğe güç katan bir başka yön de, cumhuriyetimizde resmi diller olarak kullanılmakta olan Adıgece ile Rusça’nın birlikte ele alınması, Adıgece sözcüklerin Rusça çevirilerinin de verilmiş olmalarıdır.
Sihu Goşnağo
Adıge maq, 2 Aralık 2011
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
