Dilimizin Geleceği Bize Bağlı

 

 

20 yıl öncesinde, Rusya’daki değişim sonucu, her okul uygulayacağı eğitim programını ve okutacağı ders kitaplarını kendi seçiyor ve belirliyordu. Dolayısıyla değişik ders kitabı çokluğu vardı. Her okul kendi olanakları ölçüsünde gereksinim duyduğu kitapları bulup kullanıyordu. Bir okulda aynı - örneğin ikinci - sınıfların farklı farklı ders kitapları kullandığı görülebiliyordu.

 

 

Bu tür düzenleme 15 yıl kadar sürdü. Ardından 2008 yılında Rusya Federasyonu eğitim bakanlığınca program ve kitapların federal örneklere uygun olacak biçimde değiştirilmeleri ve yeniden düzenlenmeleri talimatı geldi. Bunun üzerine regionlarda - yerel federe devlet birimlerinde- çalışma grupları oluşturuldu, program ve ders kitapları ile ilgili çalışmalar başladı. Bu konuda önceliği Tataristan Cumhuriyeti aldı.

 

 

Adıge Cumhuriyeti’nde (AC) de program ve ders kitaplarının yazımı konusunda ciddi çalışmalar başlatıldı. Devlet tarafından biliminsanları, metodist ve öğretmenlerin yer aldığı çalışma grupları oluşturuldu, birkaç aylık bir çalışma sonucu öncelik gerektiren programlar hazırlandı. Bu işin nasıl yürütüldüğü konusunda bilgi edinmek üzere çalışma guruplarının koordinatörü Çesebej Nefset ile bir görüşma yaptık.

 

 

 

-          Her işin bir başlangıcı vardır, - diyor Nefset. 2016 yılı sonlarında AC eğitim bakanı Karataban Mahmud beni çağırdı, 2003 yılında yayımlanan “10-11. sınıflar için Adıgece ders kitabı” ile “10-11. sınıflar için Rusça Adıge edebiyatı” kitabı üzerine bana açıklamalarda bulundu. Bana bu iki kitapta değişiklikler yapılması, kitapların federal devlet örneklerine uygun olarak yeniden yazılmaları gerektiğini söyledi. Bu konuda bana Rostov’daki devlet yayınevinin müdür yardımcısı Sergey Makhnenko’nun yardımcı olacağını bildirdi. Makhnenko örneklere uygun ders kitapları yazılmaları konusunda uzmandı. Biz de iki çalışma gurubu oluşturduk ve söz konusu bu iki kitap üzerinde çalıştık, ardından kitapları inceletmek ve sonucu öğrenmek - onay almak- üzere kitapları Moskova’ya gönderdik.

 

Zorlu bir çalışmaydı bu, ama Bırsır Batırbıy işi üstlendi ve sorunu çözdü. 2018 yılı sonlarında programları Moskova’ya göndermiştik.

 

Eğitim programlarının yeni devlet örnek programlarına uyacak biçimde Federal planda (реестр) yer almaları – kabul edilmeleri - gerekiyor. Başlangıç için bu şey zorunlu.

 

 

Ardından 2019 Şubat ayında AC eğitim bakanı yeni federal devlet örneklerine uygun Adıgece programlar yazılması kararını aldı. Programları hazırlayacak kişiler için Sergey Makhnenko bir seminer düzenledi ve  eğitti. Onları federal planda yer alan ve örnek alınması gereken programlar konusunda bilgilendirdi ve onlarla birlikte bir çalışma yürüttü.

 

 

Bakanlık – AC- programların yazımı için 3 ay süre tanıdı. Programlar konusunda çalışanları değerlendirecek ve onları değerlendirecek uzmanlar/ eksperler yoktu, bunları da hazırlamak gerekiyordu. Bunun için 23 Şubat ile 25 Şubat arasında öğretmenlere üst  eğitim veren enstitümüzde kurslar düzenlendi. Kurslara 42 kursiyer katıldı. Kursiyerleri Sergey Makhnenko ve bakanlık çalışanları eğittiler. Kurs bitiminde 42 kişiden 26’sı başarılı bulundu ve cumhuriyet eğitim planı (реестр) eksperi oldu. Bu sorun da böyle çözüldü.

 

 

Hazırladığımız programları 20 Haziran’da enstitünün internetinde yayınladık. Yurttaşlar programlara ilişkin görüşlerini bildirmeye başladılar. Çok kişi bize yazılı görüş bildirdi, telefon etti. Bunlar öğretmen, ana baba ve bazıları eğitim işiyle ilgisi olmayan kişilerdi. Bu arada Askalay köyünden gelip Maykop’a yerleşmiş olan Beretar İsa kendi hazırladığı projeyi bize geldi, iş edinerek görüşlerini açıkladı, kendisinden son derece memnun kaldık. Programları hazırlayanlar, yurttaşların görüşlerini de dikkate alarak düzeltmeler yaptılar.

 

 

Programlar, tartışmalardan sonra yeniden gözden geçirildi, ardından cumhuriyet kurulumuz (реестр) üyelerinin/ eksperlerinin (эксперт) incelemesinden geçirildi. Şu sıralar Moskova’ya göndereceğimiz programların ek yazımlarını – alt yazılarını-  hazırlamakla uğraşıyoruz. Belgelerin federal kayıt sistemi (реестр) içine alınmaları gerekiyor. Daha önce sözünü ettiğim, yani 2018 yılında Moskova’ya göndermiş olduğumuz iki program ile ilgili değerlendirme yapılmış, sonuçları bize ulaşmış değil.

 

Bugün üzerinde çalıştığımız 11 programa ilişkin olarak federal eksperlerin verecekleri yanıt ya da onay Adıgecenin geleceğini belirleyecek. Programlar federal kayıt sistemine alınmadıkları takdirde, Adıgece federal eğitim programı içine giremeyecek ve seçmeli ders (факультатив) benzeri biçimde isteyenlerce öğrenilebilen bir dil durumuna dönüşecek.

 

 

Bugün Adıgeceyi bir devlet dili (sorunu) olarak ele almamızda Adıge Cumhuriyeti Başı (ЛIышъхьэ) Kumpıl Murat’ın büyük bir çabası oldu, programları oluşturmamız için gerekli yetkiyi ondan aldık. Eğitim bakanımız K’ereşe Anzavur da büyük bir çalışma yürüttü. Bilimi geliştirme enstitüsü müdürü Thağu Fatime ile yardımcısı Şore Janne de kısa bir süre içinde görevi tamamlamamız için  büyük bir yarış içinde oldular. Bizi eğiten Sergey Makhnenko da metod konusunda yorulmak bilmeyen bir çabayla bize yardımcı oldu, kendisine sonsuz teşekkür borçluyuz.

 

Bugün ders kitaplarını gelişigüzel çıkaramıyoruz, onları bir plan dahilinde yayımlıyoruz. Daha önce kitap yayımlanıyor, 4-5 yıl sonra da yardımcı ders kitabı öğretmene ulaştırılıyordu. Sonuç olarak ders kitabı ile yardımcı ders kitabı, birlikte, aynı dönemde yayımlanmadığı için birbiri ile uyumsuz, çelişik hale geliyordu. Şimdi durum değişti. Bugün önce program yayımlanıyor, program federal eğitim sistemine kaydedilmişse, ders kitapları da eğitim planı içinde yer alıyor. Aksi taktirde ders kitabı seçmeli ders kitabı düzeyine düşüyor.

 

 

Bugün ders konularını öğretmek için kompleks bir metod kitabı yayımlanması gerekiyor. Bu kitapta program, ders kitabı (учебник) ve ders dışı yardımcı ders kitabı (хрестоматие), öğretmenler için yardımcı metod kitabı, elektronik örneği (varyantı) ve 1. sınıflar için yazı yazım örnekleri bulunan defterler bulunuyor.

 

 

Programlar konusunda yardımcı olan beş kişi vardı. Grup başları Bırsır Batırbıy, Apış Fatime, Hamırzeko Nuriyet, Karataban Asiyet, Çesebej Nefset ve Vınereko Raye idiler. Süre kısaydı, ama görevlerini kesintisiz olarak yerine getirdiler. Zor olsa da büyük bir başarıya imza attılar. Programları tek bir örneğe uyumlu olacak biçimde hazırlamakta büyük bir özen gösterdik. Şimdilik tek sorun olarak, federal eksperlerin gönderdiğimiz belgeleri incelemeleri ve onay vermeleri kalmıştır. Daha yukarıda belirttiğimiz gibi, onay işi uzayabilir. 

 

 

-          Teşekkür ederim.

 

 

Sihu Goşnağo

Adıge mak, 7.08.2019

Тыбзэ къырыкIощтыр тызэрэдэлажьэрэм елъытыгъ