Adıgey’de Eğitim Sorunu : Gideceğin Yeri Sağlamlaştır
25 Ekim 2011
Adıgey “Adıge Xase” sivil örgütü ‘Yaşlılar Konseyi’ olağan toplantısında, Adıgece ile Adıge geleneği dersleri konuları ele alındı ve görüşüldü. Toplantıda Adıge Cumhuriyeti (AC) Eğitim ve Bilim Bakanı Bedanıko Ramazan da bir konuşma yaptı ve açıklamalarda bulundu. Bakan’ın açıklamaları ve güncel sorunlar üzerinde de duruldu.
Şu an, Adıge Cumhuriyeti’nde toplam 156 okul var,bu okulların 139’unda [% 89] Adıgece okutuluyor. 2010-2011 eğitim-öğretim yılında toplam öğrenci sayısı 42 bin 767 idi. Bu öğrenciler içinden Adıgece dersine giren öğrenci sayısı da 23 bin 305 [% 54] idi…
AC’ndeki okulların 39'u ulusal okul [-okulların % 25’i-] , ulusal okullarda 8 bin 171 öğrenci okuyor [- öğrencilerin % 19’u-]…Okul kitapları Adıgey’de basılıyor…
İlk sınıflar Adıgece öğretiminde birçok eksiklik ve sorun bulunuyor. Sorunları giderme amacıyla Bakanlık, yeni kitaplar yazdırıyor. Ancak kreş, çocuk yuvası ve anaokulu gibi yerlerde Adıgece’nin öğretilmesi konusunda sorunlar var.
***
Yazar ve dramaturglarımızın [oyun yazarları] yetişme süreci kesintisiz sürdürülebilecek mi?
Toplantıda “Adıge Xase” Başkanı yardımcısı Neğuç Aslan da bir konuşma yaptı ve “yapılmış ya da başarılmış olan şeyleri değil, yapılması gereken şeyleri görüşmemiz daha yerinde olacaktır” dedi. Neğuç, “Bir Adıge Cumhuriyeti’miz var. Bir bayrak, bir marş ve bir de armamız var. Bir anayasamız da var. Buna karşın, sıra Adıgece’nin öğretilmesi ve kullanılması konusuna geldiğinde, sorunları çözmek için bir şey yapamıyor, maalesef bir ‘çözüm yolunu’ da bulamıyoruz”.
-Çocuklarımız Adıgece, Adıge edebiyatı ve Adıge geleneği derslerini yeterince izleyemiyor,okuyamıyorlar, bu durumda, ünlü yazar ve dramaturglar nasıl yetişebilir ki?Cumhuriyetimiz [devletimiz] , sorunlarımızı ele almamız ve çözmemiz için kurulmuş değil midir?Yablonovski, Enem ve daha birçok beldede (*) Adıgece yeterince öğretilmiyor, durumu araştırmak ve incelemek gerekiyor, - dedi Neğuç Aslan.
Katılımcıların bazıları Neğuç Aslan’ın konuşmasını sert buldular, ancak çoğunluk Neğuç’un konuşmasını yerinde buldu.
Birer biliminsanı olan Haç’emız Mir ile Vınereko Ray da bilimsel konularda bilgilendirmelerde bulundular, kendilerine teşekkür ediyoruz. Maykop’ta çocuğunu verecek yuva arayan ama bulamayan çok sayıda aile var. Bir yuva bulmak ve çocuğu vermek bir sorun,birilerini araya koymak, ricalarda bulunmak gerekiyor.
Adıge Devlet Üniversitesi'nin Adıgece Fakültesi okutacak öğrenci bulamıyor, istek yok. Rica minnet alınan öğrencilerle kaliteli bir eğitim yapılabilir mi?
***
Adıge geleneği dersi bir fazlalık mı?
AC Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürü Bırsır Batırbıy, Adıgece, Adıge edebiyatı ve Adıge geleneği (Adıge xabz) dersleri ile yayınlar konusunda konuştu. Bırsır’ın konuşması düşündürücü noktalara parmak basıyordu. Adıge geleneği konulu bir yayın [literatür] var, ancak o hazır kitaplar bazı okullarımızda okutulmuyor.Ders sayısı fazla, süre kalmıyor, diyorlar, bahanedir bu.
Toplantıda, seçmeli dersler konusu da ele alındı. Adıgece dersi (-dil bilgisi dersi-) ile Adıge geleneği (Adıge xabz) derslerinin okutulmaları gereken dersler olduğu belirtildi.
Konuşmacılar, Adıge geleneği dersinin kişiyi eğittiğini, kişilik kazandırdığını ve yaşama hazırladığını söylediler. Ancak bu derse gereken önemin verilmediği de belirtildi.
***
Aileye düşen görev
'Adıgece’yi öğretme işi, salt aileye bırakılamaz, bu yolla dilin öğretilebileceği biçiminde söylenen sözler gerçekçi olamaz', -dedi Meşfeşşu Necdet.Meşfeşşu, Türkiye’den dönüş yapmış , -Türkiye’deki başkalaşmayı [asimilasyon sürecini gözlemiş ve yaşamış olan biri] - , 15 üzeri yıldan beri Adıgey’de yaşıyor. Necdet, Adıgey ile Türkiye’yi karşılaştırarak, cumhuriyetimizdeki olanakların yeterince harekete geçirilmediği kanısında olduğunu söyledi.Necdet, çocuk yuvalarını ve okulları dolaşan, çok şeyi yerinde gözlemiş ve ciltler tutarında derlemeler yapmış olan biri.
Tharkoho Yunıs ise geçmişe, Adıge alfabesi ve dil konusunda yayınlanmış kitaplara ilişkin bilgilendirmelerde bulundu. Şhalaho Abu’nun değindiği konular da “çarpıcı”,kişinin içini “burkucu” nitelikteydi.
Çağı kaçırıyoruz,edebiyatımıza yeni katılmış ve tutulmuş [beğeni kazanmış] tek bir yeni yazarımız bile yok ya da çok az. Öğrenciler ile yeni yazarlar arasında bir iletişim yok, kurulamıyor, iletişim kurmaya temel olacak sayıda yeni yayın da yok.
Evlerimize tek Adıgece gazetemizin [- Adıge maq-] girmesi, Adıgece kitapların okunması ve Adıge Televizyonu yayınlarının izlenmesi gibi çözümü gerekli çok sayıda sorunumuz birikmiş durumda, bu gibi konular da toplantıda görüşüldü.Bu arada Maykop Televizyonu’nun Adıgece yayın yapmamakta [- Rusça yayınla yetinmekte-] olması da eleştirildi ve yakışıksız bulundu.
***
Karma evlilikler konusu
Vınereko Ray’a göre, -Adıgey'de- her yıl, farklı milliyetlerden 1,500 kız ve erkek birbirleriyle evleniyorlar. Birbirini sevip ortak bir yuva kurmak için adım atmış olan bu kişilere kötü gözle bakmak istemiyoruz. Biz, sadece evde konuşulacak dile ilişkin kaygılar taşıyoruz. Karma evliliklerden doğacak olan çocuklar Adıgece’yi öğrenmeyi isteyecekler midir?
Mamğet Kasim, Hağundeko Nurbıy, Çetave İbrahim, Adelcerıye Askerbıy, Ğuç’el’ Nurbıy ve daha başkaları Adıgece sözlüklerin güncellenmeleri, kişiyi engelleyen tıkaçların [tıpaların] sökülerek dil, gelenek ve kültür konularının önlerinin açılması, bu gibi konuların bir devlet politikası olarak ele alınmaları gereği üzerinde durdular.Dili zenginleştirme [geliştirme] amaçlı çalışmaların gereği de vurgulandı.
Toplantıyı “Adıge Xase” örgütü ‘Yaşlılar Konseyi’ Başkanı Hunego Çetib yönetti. Çetib, toplantı sonunda bir özetleme ve toparlama yaptı. Toplantıda ele alınan ve görüşülen konulara ilişkin olarak Devlet Başkanı Thakuşın Aslan’ın da bilgilendirilmesi kararlaştırıldı. Önümüzde, 14 Mart Adıgece Günü kutlanacak, kutlama işi ayrıca görüşülecek.
Yemt’ıtl Nurbıy, Adıge maq gazetesi muhabiri
Adıge maq, 28 Şubat 2011
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
***
(*)- Bu gibi beldelerde Adıgeler azınlık durumunda, çoğunluk Rusça konuşuyor, bu da asimilasyona hız katıyor. -hcy
Not ve açıklama:
Yazıda verilen bilgilere göre, Adıgey’deki 156 okulun 17’sinde Adıgece okutulmuyor,42,767 öğrenciden 23,305’i [% 54,4] Adıgece dersi alıyor.
Adıgece dersi ya da dersleri üzerine açıklayıcı bir bilgi de verilmiyor, bu bir eksiklik ve anlamlı. Yanılma paylarını göze alarak ve eldeki verilerden giderek konuya ilişkin yorumlarda bulunmaya çalışacağız.
Toplam 156 okuldan 39’unun [% 25] ulusal okul [Adıge okulu] olduğu ve bu okullarda 8 bin 171 öğrencinin öğrenim gördüğü anlaşılıyor.Bu durumda Adıgey'deki öğrencilerin yüzde 19’u ulusal okullarda okuyor.
Ulusal okullarda daha fazla Adıgece dersi okutuluyor.Ulusal okullar Adıge köylerinde bulunuyor. Kentlerde, örneğin Maykop’ta bir ulusal okul var mıdır, bilmiyoruz. Ulusal olmayan okullar Rus okulları olmalı. Bu tür okullarda, istek olması durumunda, seçmeli ders olarak haftada bir ya da iki saat Adıgece , özellikle Adıge edebiyatı dersi de Rusça anlatılarak okutulabiliyor.
Ulusal okullarda Adıgece, Adıge edebiyatı ve Adıge geleneği dersleri Adıgece olarak okutuluyor.2010- 2011 eğitim-öğretim yılında Adıgece ders dağıtım çizelgesi şöyleydi:
Saat sıralaması Adıgece+ Adıge edebiyatı+ Adıge geleneği dersleri biçimindedir.
1. sınıflar: 1 + 2 + 1 = 4 saat, bu yıl için 5 saat,
2. sınıflar: 2 + 2 + 1 = 5 saat,
3. sınıflar: 2 + 2 + 1 = 5 saat,
4. sınıflar: 1 + 2 + 1 = 4 saat,
5.sınıflar: 1 + 2+ 1 = 4 saat,
6. sınıflar: 1+ 2+ 1= 4 saat,
7. sınıflar: 1 +2 + 1= 4 saat,
8. sınıflar: 1 + 2= 3 saat, Adıge geleneği (*) dersi okutulmuyor,
9. sınıflar: 1+ 2= 3 saat, Adıge geleneği dersi okutulmuyor,
10. sınıflar: 2+ 2+ 1= 5 saat,
11. sınıflar: 2+ 2+ 1= 5 saat.
(*) - Daha önceki yıllarda tüm sınıflarda Adıge geleneği (Adıge xabz) dersi okutuluyordu. 2010 - 2011 eğitim- öğretim yılında 8 ve 9'uncu sınıflarda okutulmamıştır.
Not -1: 2011-2012 ders yılında ilkokul birinci sınıflardaki haftalık Adıgece ders saati süresi bir saat artırılarak 4 saatten 5 ders saatine çıkarılmıştır. Maykop'tan bildirdiği yararlı bilgiler için Sayın Huade Adnan'a teşekkür ederim.
Tire içindeki yazı ve eklemeler, yazının içeriğini değiştirmeyecek ve okuyucuyu yönlendirmeyecek biçimde, ama konuyu anlamayı kolaylaştıracak nitelikte olup bize aittir . -hcy.
Not -2: Bazı yazı ve çevirilerimi facebook dışında, Kafkas Diasporası, Cherkessia.net, adigehaber internet siteleri ile ‘Jıneps’ gazetesinden de izleyebilirsiniz. Ekleme, yeni düzeltme ve güncellemeleri facebook hesabımdan izleyebilirsiniz.-hcy
