Benim Adıgecem

31 Mart  2014

 

Bu günlerde cumhuriyetimiz köylerinde  ve başkentimiz Maykop’da Adıgece ve Adıge Yazı Dili Günü kutlamaları sürüyor.  Büyük  bir tarihöncesi ve tarihsel yolculuğu izleyerek bugünlere ulaşmış   anadilimizin temelini sağlamlaştırma, koruma ve geliştirme, hepimiz için  ana amaç olmalı.

 

18 Mart 2014 günü Ulusal Kütüphane  salonunda güzel bir kutlama töreni vardı, adı “Benim Adıgecem”  (Siadıǵabz/ Сиадыгабз) idi. Sana ait olan, içten sevebileceğin şey, senden olan, senin için en değerli, en kutsal olan şeydir. Bizim için o şey, anadilimiz (tinıdeĺfıbz/ тиныдэлъфыбз), Adıgecemizdir.  Anadili ilk emilen ana sütü gibidir, başka şeyle karşılaştırılamaz, senin olanı gibisi yoktur.

 

 

 

Adıge Cumhuriyeti Ulusal Kütphanesi  salonu kutlama günü için gelmiş kişilerle dolup taşmıştı, biliminsanları, eğitim uzmanları, önde emekçiler, gençler, öğrenciler, değişik sanatçı grupları, kültür emekçileri ve gazeteciler.

 

Kutlama Günü etkinliğini “Adıgey”  Devlet Radyo-Televizyon Şirketi  çalışanı Ḱuşu Svetlane  açtı ve yönetti.

 

Her ulus, her bir topluluk için en anlamlı olanı, onun varlığını güçlendiren bir olgu olanı dilinin canlı, işlemekte ve  iş görmekte  olması, dilin koruma altında tutulması ve  ondan çok yönlü yararlanılmasıdır. Bu ölçüleri esas aldığımızda, Adıgecemiz ne durumda, o gibi görevleri hangi ölçülerde yerine getiriyor ya da getirebiliyor mu?  Dilimizi hepimiz benimsiyor muyuz ya da ona sırtımızı döndüğümüz durumlar  da oluyor mu, davranışlarımız gerçeklerle örtüşüyor mu? İşte bu gibi soruları yanıtlamak üzere Adıge Cumhuriyeti  Tembot Қeraş  Sosyal Bilimler Enstitüsü bilim çalışanı Tev Nuriyet, “Şığıĵıy” (Щыгъыжъый )  çocuk topluluğu yöneticisi ve Adıge Cumhuriyeti Halk Sanatçısı Vıcıĥu-Bedaneko Marıyet, Andırĥoye Ĥusén Adıge Öğretmen Üniversitesi (колледж) öğretim üyesi, dilbilimleri uzmanı Peneşu Mariyane, Adıge Devlet Üniversitesi Adıge Kürsüsü’nde Doçent Haćemız Mir ve  Adıge Cumhuriyeti  Ĺeśerıko  Ḱime    Çocuk Sanat Okulu “Tıjın” dans ve şarkı topluluğu yöneticisi Çesebıy Temare birer konuşma yaptılar.

 

Adıge dili evde ve okulda öğretilir, dil, her iki yerde -evde ve okulda- eşit düzeyde saygı görürse, öğrenilirse, dile gereken değer verilirse, Adıgecenin ilerleme göstereceği konuşmacılar tarafından dile getirildi.

 

Evet, dil sürekli, engelsiz (пыIухьанчъэу) kullanılmalı, işte o zaman dil gelişir ve güçlenir.

 

Adıge ulusunun artık bir  devlet sistemi var, Adıge Cumhuriyeti Devlet Radyo-Televizyon Şirketi “Adıgey”in Adıgece haber programları  gittikçe daha güzelleşiyor, hızlı haber akışı yanında, Adıgecenin daha yoğun biçimde kullanılmaya başlandığını söyledi Tev Nuriyet.

 

Herkes bilir, özen göstererek, zor  yanlarına katlanarak ciddi biçimde çalışırsan, yaptığın  iş sana karşılığını verir. Bunun büyük örnekleri arasında etnografik  “Şığıĵıy” (Küçük Boncuk) çocuk topluluğunun Adıgece şarkılar söylemeye başlaması, söylentileri (IорыIуат) ve ulusal eşyaları sevenlerin artışı, benzeri örneklerin çoğalmış olması gösterilebilir.

 

“Şığıĵıy” topluluğunun giydiği giysiler ve görünümleri, güzel Adıgeceleri  kişiyi sevindiriyor, geleceği ilişkin umutları artırıyor. Topluluk, Kuyeko Nalbıy’ın “Adıgeceyi İyi Bilen” (Adıǵabzem feazer/ Адыгабзэм фэIазэр) adlı kitabından yararlanıyor ve  anadilinin de muhteşem güzelliğini sergiliyor.  Metni kuru ezberleme değil, okunan ya da anlatılan her bir şeye ve her bir masala beden dilini de katma olayı gerçekleştiriliyor. Çocuklar ellerinden geldiğince Adıgeceyi geliştiriyorlar.

 

Adıgeceyi öğrenmek, kavramak istiyorsan, eski şarkılara (veredıĵ/ орэдыжъ) dönüş yapmalısın, onlar sana Adıge’nin ortaya çıkışını/ doğuşunu, nasıl ortaya çıktığını, Adıge'nin özlemini, başardığı ve başaramadığı herşeyi  sana söylerler. Dilin zenginliği oralarda serpili durumdadır. Adıge Cumhuriyeti Çocuk Sanat Okulu  Topluluğu “Tıjın” kutlama gününe Nart şarkıları ile geldi, “Abzahların Şarkısı” (Abźaxeme yavered/ Абдзахэмэ яорэд), “Savsırıko 'Kanımız'/ Oğlumuz” (Savsırıkov  tikan/ Саусырыкъоу тикъан) ve “Aşemez’in Şarkısı”nı  (Aşemez yıvered/ Ащэмэз иорэд) okudu, enstrümanları kamıl (flüt) ve şıқepşın (şıćepşın/ Adıge kemençesi) gibi eski Adıge çalgılarıydılar. Topluluğun en başarılı pşınavesi (çalgıcısı) Ŝeveĵ  Nart, yeni yetme bir yetenek, birçok enstrümanı kullanabiliyor, Adıge ya da başka uluslara ait dans müziklerini çok güzel çalıyor. Topluluk 3 yıldan beri Adıgeceyi canladırmak ve geliştirmek  için vargücüyle uğraşıyor.

 

Öğretmen Üniversitesi’nin (Kollej) Adıge olmayan ama Adıgece öğrenen öğrencileri de kutlamaya katıldılar. Korney Çukovski’nin masalı  “Muxa Çokotuxa”yı  (beźe vegubz/ Бэдзэ огубз/ Uçan Sinek) sahnelediler: Anadilleri olmasa da  bu gençler  Adıgeceyi severek öğreniyorlar. Masaldaki her karakter, ulusal giysiler içinde, her bir karaktere ve masaldaki işlevlerine uygun düşecek biçimde canlandırıldı, çocukların ve gençlerin artistik yetenekleri var, içlerinde Adıgeceyi mükemmel telaffuz edenleri de var (Topluluğu çalıştıran kişi, aynı zamanda öğretmenleri de olan Peneşu Maryan). Rus ve başka uluslardan olan bu  öğrenciler Adıgeceyi o denli istekle öğrendiklerine göre, Adıgeler olarak bizlere düşen görev dilimizi koruma, eksiklikleri tamamlama olmalı.

 

Adıge Filolojisi ve Kültür Fakültesi 3. Sınıf (курс) öğrencisi Devnejıko Murat, - ilk Adıgece  kitabı yayınlayan Adıge aydını- Bersey Vımar’ın kısa biyografisini sundu. Adıgece Günü'nün çıkış nedenini tanıttı. Filoloji bilimleri uzmanı, Adıge Kürsüsü’nde Doçent Haćemız Mir, öğrenciler tarafından düzenlenen kutlama çalışmaları konusunda bilgiler verdi. Adıge Üniversitesi öğrencileri ile Türkiye – Düzce- Üniversitesi  öğrencileri arasında düzenlenen telekonferanslarda, öğrencilerin kendi aralarında Adıgece ( Türkiye’de Adıge dilini öğrenen öğrencilerle Adıgeyli öğrencilerin) görüşmeler yaptıklarını, bu yolla Adıgece öğrenimin ilerletildiğini söyledi.

 

Adıge Cumhuriyeti Thabısım Vımar Sanat Kolleji öğrencisi Simbolet Diyane, Shakespeare’in 18. sonatını Adıgece olarak okudu. Çeviri yoluyla dillerin birbirleriyle iletişim içine girdiklerini, - Adıge- dilinin çeviri gerçekleştirme yeteneğinin son derece güçlü  olduğunu söyledi.

 

Küçük öğrenciler ve değişik okulların öğrencileri Adıgece Günü'ne var güçleriye katkıda bulundular. Çocukların Adıgeceyi sevdikleri ve severek görevler üstlendikleri belli oluyordu.

 

Adıgece var ve iş görüyor, elbirliği halinde hepimizin durumu daha iyiye götürmek için yeni çalışmalar yapmamız gerekiyor.

 

Kutlama törenine gelen yaşlılarımız duyduklarından ve gördüklerinden memnun kaldılar, Günü düzenleyen Ulusal Kütüphane çalışanlarına ve tüm katılımcılara teşekkürlerini bildirdiler.

 

 

Yetenekli genç çocuk Ŝeveĵ  Nart, parmaklarını piyanoda kıpırdattı, pĥećıç (şak şak) ona eşlik etti, hızlı dans müziği, ardından “Vıc ĥuray” dansı başladı; genci, ak saçlısı, Adıgecenin ulusal günü aşkına coştu,  elleriye tempo tutarak ortaya çıktı.

Yaşasın, gelişsin Adıgecemiz!

 

 

Mamırıko Nuriyet.

 

Adıge mak, 25 Mart 2014

Not: Tire içindekiler bize aittir. - hcy