Eski Yazılı Belgelerde Adıgeler
5 Eylül 203
Nisan 1824. Fransa kralının temsilcisi olarak Tiflis’te bulunan Chevalier Gamba’nın ricasıyla, daha önce, 12 yıl boyunca Napolyon Bonapart’ın yakın korumalığını yapan Adıge memlûku Hozet Ali (Хъозэт Алый; doğ. 1778) Rusya’nın Kuban yöresi yöneticilerince yaman bir savaşçı ve bir kahraman olarak ilan edildi.
***
Daha başka bir Çerkes de Reğıstan (Рэгъыстан) idi. Onun öyküsü de M. E. Saltıkov- Şerdin’in ünlü “Poshekhonskaya starina” adlı kitabında yazılı.
12 Eylül 1812’de kır atının üzerinde Napolyon Kremlin Sarayı’ndan ayrılıyor, kendisini hemen gerisinden koruması Reğıstan izliyor. Daha geriden de bu ikisini Fransız mareşalleri izliyorlar. Reğıstan dışında Napolyon’un hayatını koruyan başka bir Çerkes daha vardı, ancak 1805 yılında, Çekya’da yapılan Austerlitz Savaşı’nda ölmüştü.
GAKK (R. Kuace’nin yazısından)
Aziz George ejderhayı öldürürken
Temmuz 1825. Maykop’a uzakça olmayan bir yerde, (şimdiki Adıgey'de, Maykop ilçesi merkezi Tulski beldesi yakınındaki Mıyeko Irmağı kıyısında) Pşı F. A. Bekoviç- Çerkasskiy(*) komutasındaki Khersonskiy Alayı ile Abzahlar çarpıştılar. Abzahlar verimli/ ekime elverişli yerlerini/ topraklarını koruma amacıyla, daha önceleri de söz konusu Rus alayı ile birçok kez çarpışmışlardı. Ancak bu kez Abzahlar yenildiler. Bu son savaşta gösterdiği yiğitlik nedeniyle Bekoviç-Çerkasskiy'e dördüncü dereceden Aziz George (Georgiy) nişanı verildi. Maykop adı da ilk kez, nişan ekindeki taltifnamede/ taltif yazısında geçmiş oldu.
Сборник сведений о георгиевских кавалериях
и боевых знаках отличий кавказских войск.
***
1825. «Отечественные записки» (Anayurt Notları) adlı dergiyi yayınlayan P. P. Svinin, bir Adıge yerleşimi Aci- avulda (Аджи-аул; Kabardey köyü) yapılan bir bayram günü kutlamalarını anlatıyor. Bayram coşku içinde kutlandı, insanlar dans ettiler,halk ozanı Sulţan- Kırımçerıye şarkılar söyledi, at yarışı yapıldı, tüfeklerle nişan oyunları/ nişan atışları yapıldı ve at sırtında değişik gösteriler sunuldu.
E. İ. Yakovina. Lermontovskie mesta. Pyatigorsk.
***
1825. Adıgey’in şimdiki Tulski beldesinin bulunduğu yerde bir Rus askeri kalesi kuruldu.
Кубанский сборник, т. 17 (Kuban Koleksiyonu, s. 17).
***
1825, Kasım ayı. Dekabristlerden (**) A. İ. Yakuboviç’in yazdığı «Отрывки о Кавказе. Из походных записок» (Kafkasya’dan İzlenimler. Yerinden Notlar) adlı yazılarda şunlar da kaydedilmiş: “Abzahe, bağımsız bir yer/ ülke, Abzahlar bir yerlere/ birilerine bağlanmayı/ boyun eğmeyi kabul etmezler/ etmiyorlar, orası yoksul bir yöre ama insanlarının hepsi birbirinden yiğit. Yoksul bir yaşamları var, silaha, sonsuz özgürlüğe ve adlarını duyurmaya/ ünlü olmaya değer verirler- işte bir babanın oğluna bırakabileceği tek miras da bu, bir gencin özgürlük ve bağımsızlık tutkusu işte o noktadan başlar”.
Adıge mak, 5 Eylül 2013
Çeviri: Hapi Cevdet Yıldız
(*)- Kabardey beyi, daha sonra general olacak ve 1828- 29 Osmanlı- Rus Savaşı'nda üstü General Paskeviç tarafından Erzurum'a askeri vali olarak atanacaktı. - hcy
(**)- Rusya’da 14 Aralık 1825'te Mutlakiyetçi Çar Nikolay I'in tahta çıkışı sırasında bir ayaklanma düzenleyen Rus devrimcilerine/ özgürlükleri savunanlara verilen ad. "Dekabr" Rusça "Aralık ayı" demek olduğu ve ayaklanma da aralık ayında yapıldığı için, ayaklanmaya katılanlara dekabrist adı verilmiştir. - hcy
